Kaj Morel is Lector New Marketing bij Avans Expertisecentrum Sustainable Business, Avans Hogeschool Breda.
Hij is verantwoordelijk voor drie zaken. (1) de ontwikkeling van het vakgebied nieuwe marketing middels onderzoek; (2) het delen van de kennis en inzichten daaruit met de praktijk en het onderwijs; en (3) het opleiden van collega’s in de Kenniskring New Marketing op het gebied van onderzoek. De activiteiten van het lectoraat dienen er uiteindelijk toe te leiden dat het marketingonderwijs en de marketingpraktijk daadwerkelijk veranderen. Kaj geeft antwoord.
Vraag:
‘Bij Stérk.Brabant is de impact van sociaal ondernemers erg actueel. Lees ook de ervaringen uit de proeftuin Sociaal Inkopen (PNB) en de noodzaak dat de samenleving op dit gebied verandert. Met een belangrijke rol voor de politiek, overheid en onderwijs. Maar ook voor de sociaal ondernemers is er de uitdaging om de beweging in gang te blijven zetten en anderen te inspireren. Maar hoe doen we dat dan? Wat is jouw visie?’
Antwoord:
‘Het begint bij bewustwording. Daarbij spreek ik overigens liever over de term Betekenisvol Ondernemen dan over Sociaal Ondernemen. Als we spreken van sociaal ondernemers als aparte categorie, dan plaatsen we hen daarmee als het ware buiten het reguliere ondernemerschap. En dat is nu precies niet wat we moeten doen. Betekenisvol ondernemen gaat over de vraag hoe alle ondernemers meer betekenisvol kunnen worden. Door principieel te kiezen voor de uitgangspunten van de betekeniseconomie. En deze vervolgens stap voor stap in te vullen met het bedrijf. Daarmee is betekenisvol ondernemen een thema geworden voor alle bedrijven en kunnen ze de verantwoordelijkheid niet neerleggen bij een relatief klein clubje sociale bedrijven. Vergelijk hoe het nu gaat met zogenaamde NGO’s of non-profit organisaties. Die worden opgericht om de maatschappelijke schade te herstellen die de reguliere profitbedrijven veroorzaken. Veel effectiever en veel normaler is natuurlijk dat bedrijven helemaal geen schade meer aanrichten. We zullen moeten erkennen dat er een ingrijpende mentaliteitsverandering nodig is die het streven naar eigenbelang ten koste van het gemeenschappelijk belang niet langer accepteert.’
Mens als productiemiddel
‘We komen uit een economisch systeem met een eenzijdige kijk op ondernemen. We leerden om goed te zijn voor onze onderneming en eventuele aandeelhouders, vaak ten koste van maatschappelijk zaken. Economische groei stond voorop. En dat heeft ons veel gebracht: welvaart en minder structurele armoede. De effecten die we later ontdekten zijn echter minder voordelig: de financiële ongelijkheid tussen de rijkste en armste burgers werd steeds groter waardoor een substantieel deel van de mensen niet meer uit de schulden komt en nauwelijks toekomstperspectief heeft. Maar dat is nog niet alles. De belasting van de aarde, het verbruik van grondstoffen en andere ecologische zaken hebben een negatieve impact op onze wereld. Om over de sociale effecten nog maar te zwijgen. Lees: de hoge werkdruk, met als gevolg een hoge uitval door burn-out. De mens is het productiemiddel voor het economisch proces geworden. Ofwel: we zijn alleen van waarde als we economisch actief zijn. Een eenzijdige opvatting wat mij betreft.’
Consequenties aanvaarden en daar last van hebben
‘Waarom bestaan we als mensen in de samenleving? In de nieuwe marketing willen we marketeers opleiden die leren om als onderneming, in het zakelijk leven, rekening te houden met de relatie tussen marketing en economie en de wijze waarop we onze economie hebben vormgegeven. Waarbij we veel meer zijn dan alleen werktuigen van de economie. Want het kan prima samengaan: goed zijn voor zowel mens als natuur als bedrijf.’
“You can’t eat your cake and have it too”
‘De meeste mensen snappen dat wel, maar om het echt te doen is een tweede. Je moet daarvoor bepaalde privileges opgeven. Misschien wel ondernemen met minder winst. En niet alleen doen waar je zin in hebt, maar je bijvoorbeeld ook verplaatsen op andere manieren (lees: minder vliegen, groen rijden etc.). Als je hier met jonge mensen over spreekt, merk je al snel dat het hen niet direct raakt. De urgentie wordt gesnapt, maar de gevolgen zijn niet direct tastbaar. Het is een uitdaging om gedrag werkelijk te veranderen en zo de noodzakelijke verandering teweeg te brengen. Dan spreken we namelijk over een bepaalde mindset. Want wat is het alternatief als we niet veranderen? Wat vind je als individu belangrijk: veel geld hebben of de wereld leefbaar houden? En ben je voor welvaart of welzijn? Met dit soort vragen probeer ik jonge marketingstudenten te prikkelen. Je hebt nergens recht op, je kunt het alleen proberen zo goed mogelijk te hebben met elkaar. En de wereld is nou eenmaal niet altijd eerlijk, dus is het des te belangrijker om terug te gaan naar de (economische) principes van waaruit je leeft. En dat komt nu eenmaal mét consequenties. Het onderwijs vervult daarbij een belangrijke rol: wij als docenten zijn immers van jongs af aan met de jonge ondernemers in gesprek.’
Tradities doorbreken, met lef!
‘In de afgelopen tien jaar ontwikkelden zich legio ondernemers die het anders doen. Steeds meer mensen nemen de principes serieus en starten - soms tegen beter weten in - een onderneming die het anders doet. Terwijl we als samenleving nog aan het uitvinden zijn hoe het gaat, gaan deze ondernemers ervoor. Zij zoeken elkaar op en leren van elkaar. Bijvoorbeeld via initiatieven zoals Stérk.Brabant. Deze pioniers/koplopers zijn hard nodig om de verandering teweeg te brengen en anderen te inspireren. Ze zijn daarom ook vaak te gast en we betrekken ze in onze lesstof binnen de minor Betekenisvol Ondernemen en Onderzoek. Zo willen we de jonge studenten inspireren en confronteren met hun eigen gedrag. Want wat maakt je bedrijf nou succesvol? Is dat de financiële winst, of zit de winst in hele andere zaken? En zo kom ik terug op mijn eerdere stelling dat ik liever spreek van Betekenisvol Ondernemen dan van Sociaal Ondernemen. Waarbij geld niet persé de belangrijkste drijfveer is om te ondernemen. Het is veel meer een vanzelfsprekende, duurzame manier van ondernemen voor alle ondernemers. Voor elkaar en voor de wereld. En als wij daarbij een schakel in de keten van de betekeniseconomie kunnen zijn, is dat natuurlijk fantastisch. Wánt, het kan echt anders. Alleen is daar wel lef voor nodig!’
Durf jij het aan? Of wil je hier iets over kwijt? Mail ons! contact@sterkbrabant.nl
En heb jij ook een vraag aan onze community? Laat het weten en reageer!